26-12-2014 - Verloopfilters

Een tijdje terug heb ik een setje grijsverloopfilters aangeschaft nadat ik bij een presentatie was geweest van lanschapsfotograaf Sander Poppe. Grijsverloopfilters worden gebruikt om het verschil in lichtsterkte tussen de lichte en donkere delen van een foto te overbruggen, bijvoorbeeld tussen een heldere lucht en een donkerder weiland. Met onze ogen kunnen we met gemak 12 diafragmastops aan lichtverschil verwerken, de lichtsensor in je camera komt echter niet verder dan 8. Het gevolg is dat óf de licht delen van de foto goed zijn belicht, waardoor de donkerder delen te donker worden, óf juist andersom: de belichting van de donkere delen is juist maar de lichte delen zijn overbelicht.

Met een grijsverloopfilter kunnen we de lichtere delen van de foto een paar diafragma stops afstoppen zodat het verschil tussen licht en donker binnen het bereik van de 8 diafragma stops van de camera komt. Daardoor kan de camera een veel betere belichting maken. 

Er zijn filters met een gelijdelijk verloop van grijs naar doorzichtig (met de aanduiding 'Grad') en met een vrij harde scheidslijn tussen grijs en doorzichtig (met de aanduiding 'Hard'). De 'harde' filters gebruik je met name voor landschapsfoto's met een rechte horizon (bijv. bij een zonsondergang bij zee), de 'Grad'  filters in bijv. bergachtige of stedelijke gebieden waar je geen rechte horizon hebt.

Zoals bij alles zijn er hele dure en hele goedkope filters. De filters van bijv. Lee zijn 'top off the market' maar daar betaal je dan ook veel geld voor. Cokin biedt filters aan aan de onderkant van de markt maar die geven al snel een vreemde kleurzweem over je foto, vooral als je meerdere filters gelijktijdig wilt gebruiken. Het merk 84.5mm (ja, dat is echt hun merknaam, ik heb het niet bedacht) zit daar tussenin met goede filters voor een redelijke prijs. 

De filters worden door middel van een filterring en filteradapter voor de lens geplaatst. De filterring wordt op de lens geschroefd, net zoals dat met bijvoorbeeld een UV-filter gebeurt. Voor elke lensdiameter die je in je bezit hebt heb je zo'n filterring nodig. De filteradapter kun je vervolgens over de filterring schuiven: de adapter past op alle filterringen en is dus universeel. In de filteradapter passen doorgaan 3 filters die je daar eenvoudig in kunt schuiven. Je kunt dus gelijktijdig meerdere filters gebruiken als dat nodig is. De filters zelf zijn er in verschillende maten. De kleinste meten 84.5 bij 100mm (waarvan de merknaam is afgeleid). De iets duurdere uitvoering meet 84.5 bij 150mm. Deze filters hebben het grote voordeel dat je iets meer vrijheid bij het positioneren vn het filter in de adapter. Je bepaalt het effect van het filter nl. door deze omhoog of omlaag te schuiven in het filter, afhankelijk van waar de scheidingslijn tussen licht en donker ligt.

Het grappige bij het gebruik van dit soort filters is dat de hele belichting van de foto veranderd. Omdat het verschil tussen licht en donker binnen het bereik van de camera komt kan die een veel betere belichting maken. De lichte delen blijven daarbij ogenschijnlijk onaangepast, de donkerder delen zijn ineens veel beter uitgelicht. Kijk maar eens naar de onderstaande twee foto's. Die zijn vrij kort naelkaar gemaakt in exact dezelfde omstandheden. Op de eerste foto, zonder filter, is de voorgrond, die in de schaduw ligt, behoorlijk onderbelicht terwijl de tweede, met filter, veel beter in balans is.

Zonder filter

Met filter

Zoals je ziet is de doortekening van de lucht op de tweede foto nog beter dan op de eerste foto, ondanks (of juist dankzij) het grijsfilter en is de voorgrond nu veel beter belicht. De foto is helderder, biedt frissere kleuren, meer contrast en is beter in balans. En dat alleen maar door het lichtere deel van de foto met drie diafragmastops af te stoppen. Van de scheidingslijn van het filter zie je op de foto niets terug. Een echt uitermate nuttig hulpmiddel voor de landschapsfotograaf!